Xin chào mọi người,
Mình tên là Hưng, thành viên mới của VNPN, mình đang làm về mảng Data Analysis, và đã học hỏi được rất nhiều sau khi xem những chia sẻ của anh Nam Nguyen, Cuong Nguyen, và Hanh Pham trong VNPN video về Data Science Roadmap https://vnpn.co/webinar/5ae5e9be17d462121e6566e0. Một lần nữa cảm ơn các anh chị VNPN đã chia sẻ những kinh nghiệm quý báu. Em cũng trong ngành và may mắn được rất nhiều anh chị đi trước giúp đỡ nên mạng phép viết vào dòng cho các bạn đang muốn vào nghề.
Ngoài những việc như tự học SQL, Python, Tableau, và take on challenges on Kaggle, mình có 3 thêm gợi ý muốn chia sẻ với các bạn nào đang nộp internship/full-time về data hay chung chung nói chung để làm resume của mình stand-out.
1/ Đối với những dự án làm ở trường lớp, công ty, hay đơn giản là thích thì làm, nếu được các bạn nên post lên LinkedIn, Medium, hay share code trên GitHub rồi hyperlink lên thẳng resume. Ví dụ như resume mình ở đây. Lúc trước mình muốn làm side projects để lấy thêm kinh nghiệm về Python và data analysis, nên xin trường cho tự làm một dự án về sentimental analysis of social interactions in my school's Twitter and Facebook pages. Nghe rất phức tạp nhưng nếu chịu khó research Google, StackOverFlow và Medium sẽ có những dự án tương tự, mình chỉ cần xem người ta làm thế nào rồi chỉnh sửa code một chút thôi. Sau đó mình thấy cũng chưa ai làm về cái này nên đăng một vài bài về dự án của mình lên LinkedIn và Medium, rồi hyperlink vô resume.
Nhờ cái link này mà chị sếp (bây giờ là mentor luôn) khi duyệt application đã vào đọc và mình được phỏng vấn (sau được nhận vô làm). Sau này chị có nói với mình, và cũng coi như confirm những gì các anh chị ở trên nói về tầm quan trọng của side projects, đó là nếu sét về học vấn thì ai cũng bằng bằng nhau, và những người sr. manager như chị nhìn là biết đứa nào nổ/điêu trên resume. Chị chia sẻ nếu muốn mình nổi bật khi apply thì cần connections, side projects (dự án như trên), và cách mình promote bản thân (viết về dự án trên mạng xã hội rồi attach vô resume luôn, nếu HR hoặc managers có interested thì click thẳng vô link, lên LinkedIn của mình ngồi đọc 5 phút, thấy cái mặt mộc profile picture và real work của mình, thay vì chỉ scan resume 10 giây rồi thank you, next).
2/ Biết là side project quan trọng, nhưng mà làm sao để kiếm side project?
Cái dự án thứ nhất mình kiếm trên trang Career page của trường, unpaid internships/volunteer chơi hết (kệ, mai mốt làm có tiền nhìn lại cười mãn nguyện hihi). Cơ bản là có ông thầy nói bây giờ phụ huynh học sinh người ta post reviews rồi hashtag trường mình các kiểu trên Facebook và Twitter, em nghiên cứu xem có cách nào xài Python để extract hết những cái posts này để thầy nghiên cứu không. Mình không biết làm nhưng thần thái phải có nên said yes rồi tự về hỏi thầy Google, một cái project rất đơn giản nếu ai trong nghề thì 1 ngày là xong, nhưng mình làm hết 3 tháng, học được nhiều, đau khổ vì mình không biết làm cũng nhiều, nên thôi làm xong mừng quá khoe luôn trên LinkedIn và Medium để ai có nhu cầu tham khảo thì chỉ cần copy code. Nói chung, bạn kiếm trong trường, nếu trong trường không có, lên Kaggle (cho data people). Chị sếp thấy cái link này trong resume của mình, nên đọc, project này mình làm te tua không đâu vào đâu, nhưng chị appreciated the hustle, thế là sau 4 năm đại học mình có việc. Nếu trường các bạn không tuyển vị trí như của mình, thì cứ tự làm thôi, code trên mạng đầy, có thể vào LinkedIn của mình làm khảo, làm y chang rồi đưa cho trường, trường không cần thì thôi lêu lêu bo xì về đăng lên LinkedIn và Side Project section trên resume của mình. Kaggle thì cũng tương tự, mỗi project sẽ có một section mà mọi người ai giải ra rồi thì đăng lên, mình copy về tự nghiên cứu, xong khoe thiên hạ.
Project thứ 2 (Amazon Vietnam) là mình tò mò thì làm. Mình gốc là dân Business Management, thấy data hot quá nên theo sau yêu, nhưng vẫn rất say mảng consulting nên cũng muốn có một cai side project lấy kinh nghiệm với cho resume nó gắt. Thế là làm một cái analysis of a hypothetical Amazon Vietnam market entry. Tò mò thì làm thôi, thế là dành 6 tháng phỏng vấn các anh chị bạn bè làm về consulting và một anh làm ở Amazon, làm xong đăng lên mạng mà thế là hết thì uổng quá, cũng hơn trăm trang, nên mình tìm cách gửi cho các bác chức lớn ở Seattle, để stand-out, lúc trước mình cũng có nộp Amazon. Mình biết chắc là gửi email thì cơ hội cao thì sẽ vào spam folder, nên thôi quyết định chơi lớn thế là lên trang chủ Amazon rồi chọn ra 12 bác, xong mình in 12 cuốn (hơn 100 trang nên gọi là cuốn), rồi nhờ một anh mình quen làm ở Amazon xem coi bác Jeff làm ở building nào (Day One, 2121 7th Ave. Seattle), rồi gửi Fedex luôn. Mỗi bảng mình gửi mình đều có ghi một trang thư tay, nói là:
"Dạ chào cô chú con tên là William Mai, người Việt Nam, yêu màu tím , thích màu hồng, sống nội tâm, hay khóc thầm, ghét sự giả dối, và muốn Amazon đến Việt Nam (muốn làm cho Amazon nữa), hi vọng cái project này của con sẽ giúp công ty mình vào Việt Nam một cách thành công, email con là etc."
Mình để cái thư này ở trang cuối cùng, để biết các bác có đọc không, nếu đọc thì sẽ thấy email mình, và reach out. Sau đó một vài ngày thì có 3 sếp lớn gửi email và nói là good work này nọ, xong sẽ forward lên người phụ trách international expansion, thư kí của bác Jeff cũng gửi email, nhưng nói là không nhận consulting work từ ngoài, mà chỉ từ những công ty có làm ăn với Amazon thôi, thank you, next. Sau đó mình cũng không nghe gì thêm, làm xong analysis thì application deadline trễ rồi, nên thôi xem là chưa có duyên. Đối với mình, dù không được làm Amazon, mình đã học được rất nhiều, lại có thêm một vài cái email của các senior executives nữa, nếu lần sau có may mắn được phỏng vấn vào Amazon thì sẽ có talking points, "dạ mùa xuân năm Mậu Tuất 2018 con có làm cái này cho công ty mình ạ, con có nói chuyện với bác Mai Cồ, etc." HR và manager nghe sẽ sướng tai, vì đâu có thằng applicant nào nhiệt như mình mà đi làm không công 6 tháng.
Bài học rút ra ở đây là, nếu không có side project thì mình tự nghĩ ra làm, ngành nào, công ty nào cũng có vấn đề, bạn lựa những dự án càng gần với những công ty hoặc ngành mình học thì càng tốt, hoặc có thể làm như mình, mình người Việt, công ty mình thích là Amazon, nên mình tự hỏi nếu Amazon vào Việt Nam thì sẽ đủ nhân lực không, có cạnh tranh được không khi Tiki giao hàng tp.HCM trong vòng 2 giờ nếu khách trả thêm 29k, nếu công ty Vingroup bác Vượng có một cái ecosystem mà từ sáng đến tối ngủ dậy ở Vinhome, đi xe Vinfast, đi học Vinschool, đi chơi Vinpearl, đi khám VinMec, đi mua sắm ađâyrồi.com, thì công ty bác Jeff có nên burn cash mà cạnh tranh không, etc. Nếu không sáng tạo được thì hỏi lòng vòng, mình lúc trước có một thằng bạn làm cho Penn State consulting club, trường mình thì yếu mảng này nên không có club như thế, nên mình reach out nói mày có cài nào nhiều quá làm không nổi đưa qua đây tao làm, thế là thêm một experience.
Quan trọng là mình có làm để lúc apply hay interview có nhiều thứ để nói, lao động là vinh quang mà.
3/ Làm sao để tạo connection?
Việc bạn interact ở VNPN là đã made effort rồi, congrats! Lúc trước mình học Management, biết ra trường khả năng thất nghiệp về nước cao, nên thôi thấy Data hot thì theo, sau cũng thành duyên. Nhưng data mà data là học cái gì? Công ty người ta xài data như thế nào? Mình được một chị tên Trang alum Clark đang làm ở Harvard chỉ cho cách reach out to alumni on LinkedIn, đến mùa xin việc là xài LinkedIn nhiều hơn Facebook, mặc dù hình trên Facebook hot hơn. Mình spent 2 năm đại học reach out hết tất cả những người với điều kiện sau: học Clark, làm ở công ty lớn, đó là 2 filter để bạn xài trên LinkedIn, xong đọc job description, career path của người ta để biết Anh là ai? sau đó bấm vô connect, add a note, nói là:
"Dear anh JTee, em là Phương Ly, em rất ngưỡi mộ những thành tựu anh đạt được ở công ty ABC, và rất vui khi thấy anh cũng học Clark, em rất interested in your career path and wondering if I can learn from you. Can we connect?"
Alumni nghe xong rất sướng, nên sẽ accept (mình thấy 40% acceptance rate). Sau khi connect bạn sẽ thấy email address của người ta, rồi email nói là:
"Cám ơn anh đã kết nối với em, em đang học ngành này, muốn làm [industry] này (đừng nói thẳng là muốn làm công ty người ta), và đang bỡ ngỡ vào đời yếu đuối mỏng manh, anh có thể cho em một cuộc gọi 30 phút được không, em muốn biết cần làm những gì để đạt được vị trí của anh và xin 10 nghìn lời khuyên kinh nghiệm." Alumni sung sướng lần hai.
Lúc đó mình cũng thuộc dạng lơ tơ mơ, không biết nên nói chuyện như thế nào, sau 2 năm đúc kết thì những câu sau đây là hiệu quả:
Q1: Anh có thể nói về công việc hàng ngày của anh được không? Nếu người ta ấp úng thì hỏi là cái dự án gần nhất anh làm là gì? Hôm qua anh làm gì?
Q2: Anh ơi bây giờ em muốn làm data analyst,
a/ thì nên học gì?
b/ nếu anh không làm về data, anh thấy data analysts trong công ty anh xài những skill gì, có gì đặt biệt về họ?
c/ công ty anh xài những programming skills gì?
Q3: Anh ơi, nếu em muốn làm công ty anh, mà em có những skills này, giả xử như anh là hiring manager, anh có thuê em không? Uầy không thuê á? Làm gì căng thế? Không thuê thì anh thấy em còn thiếu điểm gì?
Q4: Anh thấy 5 năm sau anh sẽ ở đâu trong sự nghiệp?
Q5: Anh có biết ai làm data mà anh có thể giới thiệu cho em không? Anh có thể giới thiệu một người recruiter cho em được không?
Q6: cám ơn anh rất nhiều, em có thể giữ liên lạc và reach out nếu em có thêm câu hỏi được không?
Q7: à, mà em quên mất, nếu em nộp internship thì anh có thể refer em không?
Cúp máy xong trong vòng 3 tiếng sau viết thư cám ơn chào thân ái quyết thắng, khi nào đến Boston khu em sống sẽ mời đi cà phê.
Nói thật sự, mình bị rejected từ những công ty mà có alumni mình nói chuyện, kể cả khi có referral, lý do là kĩ năng mình lúc đó còn yếu kém. Nhưng không sao, quan trọng là mình xây dựng mối quan hệ, biết cần học gì, công ty tuyển những người có kĩ năng gì, những người làm ngành này career trajectory như thế nào, và quan trọng nhất là biết khi mình đang mơ màng hoảng hốt không biết phải làm gì thì sẽ có những người lạ nơi cuối con đường, dù không quen biết, sẽ dành 30' 1 tiếng rất quý giá của người ta để giúp đỡ bạn. Mình đã nói chuyện và học được từ những alumni đang làm ở Apple, YouTube, Amazon, Pandora, Google, Morgan Stanley, etc.
Phải xem đây như là một cuộc interview nghiêm túc, trước khi nói phải gửi resume trước để Justatee biết Phương Ly là ai. Đặt biệt là nói chuyện xong phải cố gắng kết nối với ai đó trong công ty nữa, lúc trước mình được giới thiệu đến HR của Amazon và Pandora, và cả associate nữa. Mình chơi lớn lần 2, nói là bây giờ resume em đây, chị roast em đi, cho em xin 3 điều tại sao anh chị sẽ không tuyển em? Put your ego away and let them call you out, tại sao tại sao? Vì đây là những người tuyển mình, thằng roommate nó ko tuyển, cái đứa làm school career mà check resume mình nó không tuyển, ông prof cũng không tuyển, thì đưa resume cho người ta coi chỉ sửa được grammar thôi; những người HR này một ngày đọc cả trăm resume, make life changing decisions, đây là những người tốt nhất để check resume bạn. Thằng associate càng lợi, vì nó sẽ làm chung team, nên nó biết project gì, team cần thuê những đứa nào. Vừa sell yourself vừa stay humble cho nó critic. Đỏ mặt vài lài thành chai mặt, cũng standout nữa, đời nào có đứa applicant nào kêu họ roast mình. Nhiều đứa roast xong cũng mềm lòng ủa vừa rồi hơi gắt ay da bần tăng thật là tai hại quá mà, sẽ thích mình hơn. Sợ roast xong không thuê hả, chính xác, nhưng mình đang trong quá trình học hỏi, nên thà đau một lần năm sau qua lại mạnh mẽ như U23. Với lại chỗ này nó chỉ ra như vậy rồi make changes nộp cách chỗ khác thì application của mình mạnh hơn. Resume mình yếu không sao, quan trọng là thần thái attitude, biết stay honest, be humble, learn, and make progress, ghi luôn vô trong cover letter "Em đã nói chuyện với anh Tee làm Data chị Kimmese làm HR, etc. học được cái này, em hy vọng sẽ giúp sức được công ty mình." Lần sau HR đọc sẽ nhìn qua đứa kế bên, hỏi "Ủa mày nói chuyện với con Ly rồi hả? N-sao? Ok lúc trước yếu mà giờ gắt hả? Ok lên vòng hai". Phòng HR nhỏ lắm các bạn.
Sau đó phỏng vấn tốt xong sẽ có hội nghị bàn tròn (bao gồm HR, Manager, person who refer you, and an associate, nói thế thì biết ai để reach out rồi nhé), mới tất cả mọi người vô, mà 2 người đã biết mình rồi thì sẽ lợi thế hơn là khi mình chỉ là một cái ID chứ, phải hơm.
Thường thì từ lúc gửi LinkedIn connection đến lúc informational interview là 3-5 tuần, người ta bận nên khó fit in 30' nắm, nhiều người ít check LinkedIn. Nên các bạn nào muốn connect thì phải plan out, nếu deadline application tháng 10 thì phải connect trước đó 2 tháng, mà luôn trong đầu phải là học hỏi, có qua có lại, chứ tâm trí đừng có dồn vào xin xỏ việc làm, những mối quan hệ này là cả sự nghiệp, không phải một mùa tuyển dụng.
Người ta giúp mình, mình còn thơ dại chưa giúp được đang mang ơn thì không sao, cứ nói "Em rất biết ơn anh chị đã giúp em, dạ em còn mới vào nghề nên ít kinh nghiệm và chưa giúp được nhiều, nếu anh chị muốn kết nối với ai trên LinkedIn network của em, hoặc đi có đi chơi công tác ở [Khu Em Sống], cứ mạnh dạng liên lạc, em sẽ mời đi ăn cơm tấm Xà Bì Chưởng uống cà phê (mình người Sài Gòn nên ăn món này)."
Kết nối học hỏi xong đừng quên người ta, lâu lâu phải email update, thường thì người ta bận sẽ khó trả lời, nhưng những người nào trả lời sẽ rất appreciate. Mình thì một năm sau thường gửi email update cho người ta (chị mentor dạy nói phải làm), trước khi gửi thì pull out email của người ta, note ghi lại khi nói chuyện với người ta nói là "dạ cám ơn anh chị năm đó anh chị nói em cần học cái này, anh chị trải qua những việc này, em đã học xong rồi, em muốn anh chị biết là anh chị đã góp phần quan trọng trong quá trình phát triển sự nghiệp của em. Bây giờ em làm cái này, anh chị có thắc mắc gì cứ hỏi, mong ngày tái ngộ." Alumni sướng dài dài về sau. Kệ, có việc rồi cũng update, thất nghiệp cũng update, người Việt mình quan trọng mối quan hệ, đối với Tây cũng vậy, phải có qua có lại, lâu lâu update mối quan hệ mới bền vững mà mai mốt còn nhờ cậy học hỏi lẫn nhau.
Nhờ những cuộc gọi điện và cold emailing như thế này mà mình narrow down được là cần học Excel, SQL, và Python vì các công ty trên cần những nhân lực xài những tools đó. Cả việc quảng cáo project của mình trên resume cũng vậy, những anh chị giúp mình lúc trước cũng network bằng cách cold calling và cold emailing như thế. Sau đó dành hơn 1 năm học trên mạng. Mình học rất chậm, dân management học code không vào, nhưng vì tương lai nên cố. Như các anh chị trong video nói, thời đại bây giờ rất nhiều chỗ học miễn phí. Mình mua 3 course ở Udemy, mỗi course 12 đô, tổng cộng 36, mà phải mua bằng tiền của mình mới biết tiếc tiền mà học nhé. 36 đô chỉ bằng vài ly trà sữa thôi các bạn, mua xong hút rột rột là hết. Nhờ 36 đô cho SQL, Python, và Excel mà mình thoát kiếp nghèo làm minimum wage làm ở trường đấy, giờ có thể tự tin bao bạn bè trà sữa cho luôn 3 toppings.
Bây giờ mình chịu khó bỏ chút tiền học thêm kĩ năng, vài tháng thời gian học thêm kinh nghiệm từ các anh chị cô chú đi trước. Nộp xong ngày hôm sau bị từ chối ngồi khóc chút rồi nộp tiếp. Mỗi năm giữa tháng hai khóc thầm không được ăn Tết thì không sao, tháng 5 khóc thầm lần hai không có thực tập thì đau lắm. Cố gắng đừng để hè về thất nghiệp ngồi chơi xơi nước rồi thắc mắc "Ủa sao nó hên được thực tập hay vậy ta, ủa ủa ủa." Mình từng trong trường hợp này nhiều lần rồi, vừa nhột vừa xấu hổ lắm hahaha huhu. Cố gắng lên các bạn, làm ở đâu cũng là làm, Mỹ cũng tự hào, về nước làm cũng tự hào. Bây giờ chịu khó bỏ ra 36 đô ngồi học thêm vài lớp, mai mối ra đời làm 20,30,100 đô một tiếng, lời lời lời, quá sướng quá sướng quá sướng. Về Việt Nam chơi thì cầm thẻ BOA mua đồ, thẻ người ta cà một lần, mình kêu nhân viên cà 3 lần nghe cho nó shang, vì sao vì sao vì sao, vì lúc trước tui nghèo, thẻ hay bị từ chối nên phải cà nhiều lần, giờ nhiều tiền rồi vẫn muốn giữ thói quen đấy. Vô công ty mang danh là Nguyễn Văn A, Trần Văn B, thay vì là con ông C, cháu bà D. , vì sao vì sao vì sao, vì tui tự lập.
Học xong thì làm giề? Kiếm side project làm đê, xong scroll lên trên đọc từ đầu :))
Mình tương lai cũng chưa chắc chắn gì nhưng tính cách vô tư học được nhiều từ các anh chị đi trước nên share ra giúp được ai thì giúp. Nếu có sai sót mong mọi người chỉ ra :)
Thanks, happy to connect and looking forward to learning from everyone.
Hưng
https://www.linkedin.com/in/hungwilliammai/